Voedselveiligheid en verpakkingsmaterialen

Verpakkingsmaterialen worden gebruikt om levensmiddelen in te verpakken. Deze materialen zijn vaak gemaakt van plastic, papier, karton, glas, keramiek of andere materialen. Uit de verpakking kunnen chemische stoffen naar het voedsel ‘lekken’.
Daarom moeten materialen die in contact komen met voedsel en drank aan bepaalde voorwaarden voldoen. Onder voedselcontactmaterialen vallen ook gebruiksartikelen zoals bestek, borden en snijmachines.

Risico’s

Stoffen kunnen uit de voedselcontactmaterialen vrijkomen en in levensmiddelen terecht komen. Daardoor kan de consument deze stoffen binnenkrijgen. Door het maken van een risicobeoordeling wordt onderzocht of er ongewenste gezondheidseffecten kunnen optreden door deze stoffen. Afhankelijk van de risicobeoordeling wordt een stof al dan niet toegelaten voor gebruik in voedselcontactmaterialen.

Wettelijk kader

Europese regelgeving

In Verordening (EG) 1935/2004 worden algemene eisen gesteld aan voedselcontactmaterialen. Daarnaast gelden er specifieke richtlijnen voor bijvoorbeeld plastics (Verordening (EU) nr. 10/2011), keramiek en geregenereerde cellulose, en voor bepaalde individuele stoffen. Ook zijn er richtlijnen voor gerecycleerde materialen en actieve en intelligente verpakkingen (bv bij bederf verkleurt de verpakking). Voor de overige materialen geldt de nationale wetgeving. Wanneer die ontbreekt, is de fabrikant zelf verantwoordelijk voor de chemische veiligheid.

Nederlandse regelgeving

In Nederland zijn voedselcontactmaterialen geregeld in het Warenwetbesluit Verpakkingen en gebruiksartikelen (WVG). Daarin is de Europese wetgeving geïmplementeerd. Bij dit Besluit is de Regeling Verpakkingen en gebruiksartikelen opgenomen met specifieke eisen voor verschillende materialen. Deze regeling gaat verder dan de Europese wetgeving.

Toelating nodig

Een stof mag pas worden gebruikt in voedselcontactmateriaal als die toepassing is toegelaten. Daarvoor moet de producent een dossier met migratie- en toxiciteitsgegevens over de stof aanleveren bij de overheid. De “EFSA Note for Guidance for petitioners” is daarbij leidend. Op grond van het dossier beoordeelt de overheid of het veilig is om de stof te gebruiken in voedselcontactmateriaal. Alle toegelaten stoffen staan op een positieve lijst.

Positieve lijsten EU
Voor plastic en geregenereerde cellulose gelden in Europa positieve lijsten. De Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA) stelt de EU beoordelingen op. Dit gebeurt in het CEF panel (Panel on Food Contact Materials, Enzymes, Flavourings and Processing Aids). De beoordelingen worden in opinies van het panel openbaar gemaakt. Vóór 2003 voerde de Europese Commissie de beoordelingen uit. Deze opinies zijn te vinden op de website van het Scientific Committee for Food (SCF). Stoffen die volgens de Plastics Verordening zijn toegelaten of nog ter beoordeling bij EFSA liggen, zijn te vinden in de “Database on Food Contact Materials” (Database FCM).
Positieve lijsten Nederland
In Nederland gelden voor bijna alle voedselcontactmaterialen positieve lijsten: plastic, papier en karton, coatings (deklagen), rubber, metalen, hout en kurk, geregenereerde cellulose en textiel. Deze materialen mogen alleen voor voedselcontact gebruikt worden, als alle daarin aanwezige stoffen zijn beoordeeld en toegelaten. De lijst voor stoffen in geregenereerde cellulose is geharmoniseerd met de EU lijst. In de lijst voor plastics staan alleen stoffen uit stofgroepen die niet op Europees niveau geregeld zijn (‘hulpstoffen’ en ‘stoffen die de polymerisatie direct beïnvloeden’).
Voor de overige voedselcontactmaterialen (‘keramiek en email’, en ‘glas en glaskeramiek’) worden wel specifieke eisen gesteld aan de eindproducten, maar zijn er geen positieve lijsten opgesteld voor de uitgangsstoffen voor deze materialen.
De ‘Commissie G4’ van het Ministerie van VWS stelt de beoordelingen op. Stoffen die in Nederland zijn toegelaten, worden opgenomen in de Regeling Verpakkingen en gebruiksartikelen. Stoffen die niet zijn opgenomen in deze Regeling, mogen niet in voedselcontactmaterialen voorkomen.

Brochure VMK